درمان و پیشگیری از ترک‌های پوستی

مدت زمان لازم برای خواندن این مطلب: 14 دقیقه

ترک‌های پوستی به خطوطی گفته می‌شوند که بر روی پوست ایجادشده و رنگ آن‌ها متفاوت از رنگ پوست می‌باشد. این ترک‌ها ناشی از کشش ناگهانی پوست بوده و بسیار رایج می‌باشند. همه افراد ممکن است با این مشکل مواجه شوند اما رواج آن در زنان بیشتر از مردان می‌باشد.

ترک‌های پوستی در بخش‌هایی از بدن نظیر شکم، ران، باسن، سینه، بالای بازو و پایین کمر مشاهده می‌شوند. این ترک‌ها در لایه میانی پوست ایجادشده و ناشی از کشش مداومی هستند که منجر به پاره شدن یکی از لایه‌های پوست و درنتیجه ترک می‌شوند.

این نوع از زخم‌ها زمانی رخ می‌دهند که پوست به‌واسطه رشد شدید ماهیچه قادر به ترمیم ترک نمی‌باشد و برخی اوقات در پی زایمان، افزایش وزن یا در طی بلوغ نیز رخ می‌دهد. کاهش وزن زیاد نیز منجر به مشخص‌تر شدن این ترک‌ها می‌گردد و برخی از انواع ترک‌ها نیز در پی تروماهای شدیدی نظیر تصادف رخ می‌دهند.

ترک‌های پوستی در ابتدا به‌صورت خطوط قرمز یا بنفش آغازشده و سپس به‌مرور زمان به رنگ سفید درمی‌آیند. برخی از این خطوط در طول زمان از بین رفته و برخی دیگر همچنان باقی می‌مانند.

نکاتی در مورد ترک‌های پوستی

در اینجا به برخی از موارد کلیدی در مورد ترک‌های پوستی اشاره می‌کنیم. جزئیات این موارد در ادامه  این مقاله ذکرشده است.

• شیوع ترک‌های پوستی 40-90 درصد بوده و به نژاد، سن و جنسیت بستگی دارد.
• ترک‌های پوستی هم در زنان و هم مردان ایجاد می‌شوند.
• در حدود 70% دختران در طی دوران بلوغ با ترک‌های پوستی مواجه می‌شوند.
• در حدود 40% پسران در طی دوران بلوغ با ترک‌های پوستی مواجه می‌شوند.
• ترک‌های پوستی در طی بارداری، بلوغ، بعد از افزایش یا کاهش وزن سریع، تحت بیماری‌های خاص و درنتیجه استفاده از برخی داروها ایجاد می‌شوند.
• ازجمله نقاط بروز این ترک‌ها می‌توان به شکم، سینه، باسن و ران اشاره کرد.
• کره کاکائو در پیشگیری از بروز ترک‌های پوستی مؤثر نمی‌باشد.
• لیزر در از بین بردن ترک‌های پوستی مؤثر می‌باشد.

ترک پوستی چیست؟

ترک پوستی را استریا یا SD نیز می‌نامند. این ترک‌ها ناشی از جراحت یا آسیب پوستی بوده و به‌واسطه آتروفی (ضعیف شدن یا از بین رفتن) اپیدرم(لایه بیرونی پوست) ظاهر می‌شوند. ترک‌های پوستی به‌صورت خطی بوده و بر روی پوست ظاهر می‌شوند که بسته به رنگ پوست به رنگ‌های قرمز یا بنفش ظاهرشده و در طول زمان به رنگ سفید درمی‌آیند.

ترک‌های پوستی در بیش از 40-90% زنان و در پی کشیده شدن ناگهانی پوست ظاهر می‌شوند. رایج‌ترین مکان‌های بروز این ترک‌ها به شرح زیر می‌باشند:

• شکم
• سینه
• باسن
• کشاله ران
• ران‌ها

تغییرات پوست در طی کاهش و یا افزایش وزن شایع می‌باشند. ترک‌های پوستی از نظر پزشکی به‌هیچ‌عنوان خطرناک نیستند اما می‌توانند نگرانی‌هایی را در مورد زیبایی پوست افراد ایجاد نمایند. برای برخی از افراد، ترک‌های پوستی منجر به کاهش کیفیت و رضایت از زندگی می‌گردند. آن‌ها ممکن است منجر به کاهش زیبایی پوست شوند.

این نوع از آسیب پوستی اغلب ناشی از شرایطی نظیر موارد زیر می‌باشند:

• بارداری
• بلوغ
• چاقی
• افزایش ناگهانی وزن
• وزنه‌برداری

بارداری

ترک‌های پوستی در طی اواخر بارداری شایع می‌باشند و بروز آن‌ها به نوع پوست و میزان انعطاف آن بستگی دارد.

تحقیقات بر روی زنانی که برای بار دوم عمل سزارین انجام می‌دهند حاکی از این است که هرچه شدت ترک‌های پوستی در طی بارداری بیشتر باشد احتمال چسبندگی داخل صفاقی افزایش‌یافته و جراحی‌های شکمی را دشوارتر می‌سازد.

چسبندگی‌های داخل صفاقی در نیمی از افراد بارداری با شدت زیادی مشاهده می‌شود و فقط 9.1% زنان باردار فاقد ترک‌های پوستی می‌باشند.

هورمون‌هایی در طی بارداری ترشح می‌شوند که منجر به نرمی رباط‌های لگن گردیده و انعطاف‌پذیری آن‌ها را افزایش می‌دهند. هورمون‌ها همچنین منجر به نرمی فیبرهای پوستی گردیده و احتمال ترک‌های پوستی را افزایش می‌دهند.

ترک‌های پوستی هم‌زمان با رشد کودک بر روی شکم و برخی اوقات بر روی پوست ران و سینه‌ها ایجاد می‌شوند.

بلوغ

در طی بلوغ بدن به‌سرعت رشد نموده و این امر منجر به بروز ترک‌های پوستی می‌گردد. در مردان، ترک‌های پوستی بر روی سرشانه و کمر رخ می‌دهند و این در حالی است ترک‌های پوستی در زنان بر روی ران‌ها، باسن و سینه‌ها ایجاد می‌شوند.

افزایش ناگهانی وزن

ترک‌های پوستی اغلب زمانی رخ می‌دهند که وزن فرد به‌طور ناگهانی افزایش یابد. برای مثال پوست بدن‌سازان و ورزشکارانی که به‌طور ناگهانی و در طی دوره کوتاهی وزن خود را افزایش می‌دهند در معرض ترک‌های پوستی قرار می‌گیرد.

چه چیزی باعث بروز ترک‌های پوستی می‌گردد؟

پوست از سه لایه تشکیل‌شده است: اپیدرم (لایه بیرونی)، درم (لایه میانی) و هیپودرم (لایه درونی). ترک‌های پوستی در درم در حین کشیده شدن بیش‌ازحد پوست رخ می‌دهند که این امر به‌واسطه رشد ناگهانی یا افزایش وزن رخ می‌دهد.

کشش ناگهانی منجر به پاره شدن درم گردیده و درنتیجه لایه‌های زیرین پوست نمایان می‌شوند که این امر به‌عنوان ترک پوستی قلمداد می‌شود.

معمولاً هم‌زمان با رشد بدن، فیبرهای ارتباطی موجود در درم به‌تدریج رشد کرده و منعطف می‌شوند. اما رشد ناگهانی منجر به پاره شدن آن‌ها می‌گردد. ترک‌های پوستی به دلیل مشاهده رگ‌های خونی موجود در درم به‌صورت قرمز یا بنفش دیده می‌شوند. به دلیل انقباض رگ‌های خونی و همچنین وجود چربی در زیرپوست، ترک‌های پوستی به‌مرور زمان به رنگ قرمز یا بنفش درمی‌آیند.

ترک‌های پوستی در مکان‌هایی که دارای میزان بالای کورتیزول هستند بیشتر می‌باشد. کورتیزول یکی از هورمون‌های استرس است که توسط غدد آدرنال تولیدشده و به کورتیزون تبدیل می‌شود و این هورمون بر روی تضعیف فیبرهای کشسانی در پوست تأثیر دارد.

چندین عامل منجر به بروز ترک‌های پوستی می‌گردند اما شواهد مبنی بر تائید آن‌ها بسیار متفاوت می‌باشد. اطلاعات بیشتری برای پیدا کردن روش درمان و تشخیص ترک‌های پوستی وجود دارد.

مطالعه‌ای که بر روی سه گروه از افراد دارای پوست عادی، ترک پوست و پوست به‌ظاهر سالم انجام گرفت نشان داد که:

• میزان DNA، پروتئین و الاستین موجود در پوست افراد دارای ترک پوستی کمتر از پوست افراد فاقد ترک پوستی می‌باشد.
• سلول‌های افراد دارای ترک پوستی رشد کمی داشته و درنتیجه دارای الاستین، فیبریلین، کلاژن و فیبرونکتین کمتری می‌باشند.

ساختار پوستی ترک‌های پوستی از نظر کمی و کیفی تفاوت زیادی با پوست سالم دارد. تغییرات ظاهری ایجاد شده در پوست نشانگر تغییراتی در درم می‌باشد.

چندین آزمایش حاکی از وجود یک فنوتیپ خاموش در فیبروبلاست‌های پوستی افراد دارای ترک‌های پوستی می‌باشند. این آزمایش‌ها می‌توانند منجر به ایجاد رویکرد جدیدی برای درمان‌های پیشگیری‌کننده باشند.

علل و عوامل مربوط به بروز ترک‌های پوستی را می‌توان به موارد زیر ارتباط داد:

• سن 
• تغییرات هورمونی
• عوامل ژنتیکی
• نقص‌های مادرزادی
• BMI
• سن 
• مصرف الکل
• مصرف آب
• سابقه خانوادگی

افراد دارای BMI بالاتر بیش از سایرین در معرض ترک‌های پوستی قرار دارند. این ترک‌ها اغلب در زنان باردار جوان مشاهده می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهند که هرچه فرد باردار چاق بوده و نوزاد نیز وزن بیشتری داشته باشد، ترک‌های پوستی شدت بیشتری خواهند داشت. تغییرات در کلاژن پوست و بافت‌های ارتباطی مربوط به سن بوده و احتمال ترک نیز تحت تأثیر سن می‌باشد.

یکی از مطالعات نشان می‌دهد که هرچه سن فرد بیشتر باشد، میزان ترک‌های پوستی در طی کاهش و یا افزایش وزن افزایش می‌یابد.

بررسی‌ها نشان می‌دهند که ژنتیک نیز نقش مهمی را در بروز این ترک‌ها ایفا می‌کند. تمام ترک‌های پوستی تغییرات مشابهی را در درم نشان می‌دهند. تحقیقات همچنین حاکی از این هستند که نواحی پوست که تحت تأثیر فشار فیزیکی هستند نیز ممکن است واکنش متفاوتی به پیام‌های هورمونی از سوی استروژن، آندروژن و گلوکوکورتیکوئیدها داشته باشد. این بدین دلیل است که تحت چنین شرایطی، سلول‌های پوستی گیرایی هورمونی بیشتری خواهند داشت. مطالعه‌ای که بر روی هشت نفر دارای ترک‌های پوستی و هشت نفر فاقد ترک‌های پوستی انجام‌گرفته بود نشان می‌دهد که گیرنده‌های استروژن در افراد دارای ترک‌های پوستی دو برابر سایر افراد می‌باشد.

اطلاعات جدید در مورد علل ترک‌های پوستی 

بیماری کوشینگ:

علائم بیماری کوشینگ شامل افزایش وزن، آکنه، ترک بر روی شکم، ران‌ها و زیر بغل و همچنین یک برآمدگی یا توده چربی در پشت گردن می‌باشد. این بیماری در بسیاری از افراد بدون تشخیص باقی می‌ماند.

اولین مطالعه ژنتیکی مربوط به ترک پوست

23andMe یکی از برترین شرکت‌های ژنتیکی است که اولین تحقیقات ژنتیکی درزمینه ترک پوست را انجام داده است. محققان در شرکت چهار عامل ژنتیکی را تشخیص دادند که منجر به بروز ترک پوست می‌گردند و درنتیجه دلیل بروز مشکلات پوستی تا حدی واضح‌تر از گذشته می‌باشد.

علائم و نشانه‌ها

قبل از بروز ترک، پوست ممکن است نازک‌تر گردیده و به رنگ صورتی تغییر درآید و همچنین ناحیه‌های ترک نیز با خارش مواجه می‌شوند. بسته به رنگ پوست، ترک‌ها ممکن است به رنگ قرمز، بنفش، صورتی، قهوه‌ای یا قهوه‌ای تیره باشند. این رنگ‌ها به‌تدریج از بین رفته و منجر به بروز رنگ نقره‌ای می‌گردند. در طول زمان نیز این ترک‌ها غیرقابل مشاهده می‌گردند اما این امر به چندین سال زمان نیاز دارد.

آزمایش‌ها و تشخیص

ترک‌های پوستی به‌راحتی با بررسی پوست و سابقه پزشکی فرد قابل‌تشخیص می‌باشند. پزشک معمولاً بر اساس علائم و نشانه‌ها سؤالاتی را در مورد داروهایی که فرد استفاده نموده و یا شرایط پزشکی وی جویا می‌شود.

ترک‌های پوستی منجر به مشکل نگردیده و به‌هیچ‌عنوان مشکل محسوب نمی‌شوند. در برخی اوقات ممکن است درنتیجه یک بیماری خاص ترک‌ها تشدید یابند که در این صورت نیاز به درمان ضروری می‌باشد.

پیشرفت‌های اخیر درزمینه تشخیص ترک‌های پوستی 

تشخیص و درمان ترک‌های پوستی

ترک‌های پوستی به دلیل کشیده شدن ناگهانی پوست به‌واسطه بارداری، افزایش وزن، بلوغ سایر موارد از قبیل جراحی یا تروما ایجاد می‌شوند. در حدود نیمی از افراد در افزایش وزن با ترک‌های پوستی مواجه می‌شوند.

درمان و پیشگیری

کرم‌ها، ژل‌ها، لوسیون‌ها، جراحی‌های زیبایی و لیزر ازجمله روش‌هایی هستند که برای درمان ترک‌های پوستی به‌کاربرده می‌شوند اما شواهد کمی مبنی بر تأثیرگذاری این روش‌ها وجود دارد. روش‌های درمان کنونی از نظر ترمیم طولانی‌مدت پوست با محدودیت‌هایی مواجه می‌باشند.

اغلب اوقات ترک‌های پوستی در طول زمان از بین رفته و درنتیجه ناپدید می‌شوند. افرادی که در طی دوران بارداری با ترک‌های پوستی مواجه می‌شوند، اغلب بعد از 6-12 ماه شاهد کاهش ترک‌ها می‌شوند. مواد آرایشی نیز می‌توانند منجر به ناپدید شدن موقتی آن‌ها گردند.

پیشرفت‌های موجود در فناوری لیزر و تحقیقات نشان می‌دهند که آینده روشنی درزمینه از بین بردن ترک‌های پوستی وجود دارد.

کرم‌ها، روغن‌ها و آمادگی‌های موضعی

مطالعات متعدد حاکی از عدم تفاوت تأثیرگذاری استفاده از کرم‌های حاوی مواد ترمیمی و نمونه‌های دارونما می‌باشند.

شواهد علمی مبنی بر تأثیرگذاری استفاده از کرم‌های موضعی به‌منظور جلوگیری از ترک‌های پوستی در طی افزایش وزن وجود ندارد.

کرم‌ها و روغن‌ها مانع از خشکی پوست گردیده و ممکن است خارش ناشی از ترک‌ها را از بین ببرند.

شش مطالعه بر روی بیش از 800 شرکت‌کننده بدین نتیجه رسیدند که میزان تأثیر کرم‌ها به دلیل پیشرفت‌های موجود در صنعت دارویی و استفاده از موادی نظیر آلفاستریا، تروفولاستین، روغن زیتون، کره کاکائو و … در حال افزایش می‌باشد زیرا تمام این مواد حاوی ویتامین E می‌باشند (شایان‌ذکر است که آلفاستریا حاوی اسید هیالورونیک نیز می‌باشد.)

یکی از مطالعات بر روی استفاده از کرم‌های ضد ترک حاوی هیدروکسی پرولیزیلان ـ سی، روغن گل رز و ویتامین E تحقیق نمود و نشان داد که این کرم‌ها قادر به کاهش شدت ترک‌های پوستی در طی افزایش وزن بوده و مانع از بروز ترک‌های جدید می‌گردند. در افراد فاقد ترک‌های پوستی، استفاده از کرم‌های ضد ترک برای جلوگیری از ایجاد ترک‌های جدید بسیار مؤثرتر از سایر افراد بود.

کره کاکائو

در دو مطالعه با 300 و 175 شرکت‌کننده زن که از لوسیون‌های حاوی کره کاکائو استفاده می‌کردند مشاهده شد که کره کاکائو تأثیری بر روی احتمال بروز ترک پوست در زمان بارداری ندارد.

روغن بادام تلخ

مطالعه‌ای که بر روی استفاده از روغن بادام تلخ به همراه ماساژ و بدون ماساژ انجام شد نشان داد که استفاده از روغن بادام تلخ و ماساژ ناحیه به مدت 15 دقیقه منجر به کاهش ایجاد ترک‌های پوستی در طی تغییر وزن می‌گردد. استفاده از روغن بادام تلخ بدون ماساژ تأثیری بر روی کاهش ترک‌های پوستی ندارد. بنابراین ورزشکاران می‌توانند از روغن بادام تلخ (همراه با ماساژ ناحیه توسط آن) در مراحل اولیه افزایش حجم استفاده نمایند.

روغن‌زیتون

مطالعاتی که بر روی استفاده از روغن‌زیتون به‌منظور کاهش بروز ترک‌های پوستی انجام گرفتند نشان می‌دهند که روغن‌زیتون تأثیری بر روی کاهش یا از بین رفتن ترک‌های پوستی ندارد.

مطالعه دیگری نیز بر 50 نفر انجام گرفت که طی آن‌یک گروه روزانه دو بار از روغن‌زیتون به‌صورت موضعی استفاده می‌کردند نشان داد که روغن‌زیتون تناوب بروز ترک‌های پوستی را کاهش می‌دهد اما تأثیری بر روی شدت آن‌ها نداشته و نمی‌توان آن را به‌عنوان ماده‌ای برای پیشگیری از بروز ترک‌های پوستی قلمداد نمود.

کرم ترتینوئین (رتینوئیک اسید)

محصولات حاوی رتینوئیک اسید دارای ماهیت تراتوژنی می‌باشند و این بدین معناست که منجر به بروز نقص‌های مادر زادی می‌گردند. بنابراین نباید توسط افراد باردار یا شیرده به‌کاربرده شوند.

ترتینوئین اغلب در درمان آکنه و ترک‌های پوستی به‌کاربرده می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که استفاده از ترتینوئین منجر به بهبود ظاهر ترک‌ها می‌گردد اما فرایندی که منجر به بروز این امر می‌شود تاکنون ناشناخته می‌باشد.

در یک مطالعه، ترتینوئین منجر به کاهش طول و عرض ترک به ترتیب به میزان 14 و 8 درصد در طی شش ماه می‌گردد. در مطالعه دیگری، استفاده از ترتینوئین به مدت 12 ماه هفته منجر به کاهش 20 درصدی طول ترک‌ها گردید.

توجه داشته باشید که محصولات حاوی رتینوئیک اسید نباید در دوران بارداری و شیردهی استفاده شوند.

ترتینوئین منجر به بازسازی کلاژن می‌گردد و این امر منجر به بازسازی ترک‌ها همانند پوست “عادی” می‌گردد.

ژل سیلیکون

مطالعه‌ای که بر روی 20 نفر از افرادی که از ژل سیلیکون یا ژل‌های دارونما بر روی شکم خود به مدت 6 هفته استفاده کردند نشان داد که استفاده از ژل سیلیکون منجر به افزایش میزان کلاژن و کاهش رنگ‌دانه‌ها می‌گردد. این نتایج حاکی از تأثیر استفاده از ژل‌های موضعی در کاهش ترک‌های پوستی می‌باشد.

لایه‌برداری پوست

میکرودرم ابریژن یکی از روش‌های محبوبی است که در درمان مشکلات پوستی به‌کاربرده می‌شود که از این میان می‌توان به آکنه، زخم‌های آکنه، ترک پوست و پیری اشاره کرد. این روش منجر به تأثیرگذاری بر روی ناهنجاری‌های پوست ازجمله ترک پوست می‌گردد.

عوارض جانبی استفاده از این روش بسیار کم بوده و درنتیجه بسیاری از افراد استفاده از این روش را به‌روش‌هایی نظیر کرم‌های ترتینوئین ترجیح می‌دهند.

لیزر درمانی

استفاده از لیزر برای کاهش ترک‌های پوستی به همراه سایر روش‌های درمانی یکی از بهترین گزینه‌ها برای از بین بردن ترک‌های پوستی سفید و قرمز رنگ می‌باشد. بسیاری از روش‌های لیزر درمانی برای درمان ناهنجاری‌ها نیازمند اقدامات خاصی می‌باشند و استفاده از آن‌ها در پوست‌های تیره بسیار چالش‌برانگیز می‌باشد.

پزشک می‌تواند در مورد نوع مناسب لیزر درمانی توصیه‌هایی را به شما ارائه دهد. پرتودرمانی از طول‌موج‌های خاصی برای تحریک رشد کلاژن، الاستین یا ملانین در پوست استفاده می‌کند.

برای ترک‌های پوستی که به‌تازگی ایجادشده‌اند، استفاده از لیزر رنگی ضربانی بسیار مناسب بوده و برای درمان ترک‌های قدیمی می‌توان از لیزر فراکشنال استفاده نمود.

مطالعات مختلف از ابزارهای زیر برای تحریک رشد کلاژن و سنتز فیبرهای الاستیک استفاده کرده‌اند:

• لیزر Nd:YAG (1064-nm)
• لیزر فراکشنال غیرتهاجمی (1540-nm)
• لیزر فراکشنال غیرتهاجمی (1550-nm)
• لیزر فراکشنال CO2
• فوتوترمولیز فراکشنال
• لیزر رنگی ضربانی
• لیزر مس برمید

سایر موارد

سایر فناوری‌هایی که در برخی از مطالعات منجر به بهبود ترک‌های پوستی گردیده‌اند به شرح زیر می‌باشند:

• پرتو ضربانی شدید (IPL)
• دستگاه رادیوفرکوئنسی TriPollar

روش‌های درمانی جایگزینی متعددی وجود دارند که برخی از افراد معتقدند منجر به بهبود ترک‌های پوستی می‌گردند که از این میان می‌توان به استفاده از عصاره برخی گیاهان نظیر آلوئه ورا، ترکیب مواد گیاهی، ویتامین‌ها، روغن درخت چای، اسید میوه‌ها، آب‌لیمو، آب سیب‌زمینی، سفیده تخم‌مرغ و یونجه اشاره کرد. شواهد اندکی وجود دارند که اسید هیالورونیک منجر به ترمیم ترک‌های پوستی می‌گردد.

شواهدی وجود دارند که گیاه آب بشقابی نیز مانع از بروز ترک‌های پوستی می‌گردد. تحقیقات نشان می‌دهند که این گیاه قادر به افزایش سنتز کلاژن و افزایش فیبروبلاست و فیبرونکتین بین سلولی می‌گردد. این گیاه همچنین قادر به افزایش قدرت کشسانی لایه‌های پوستی جدید گردیده و همچنین التهاب را کاهش می‌دهد.

بررسی‌ها نشان می‌دهند که سونوگرافی را می‌توان برای تشخیص ترک‌های پوستی استفاده نمود و همچنین دستگاه‌های PRIMOS نیز قادر به تشخیص نوع و مدت‌زمان بروز ترک پوستی می‌باشند.

یک سونوگرافی با فرکانس بسیار بالا نیز به‌منظور ارزیابی تاثیر درمان‌های موضعی بر روی ترک‌های پوستی با موفقیت استفاده شده است.

درنهایت می‌توان بدین نتیجه رسید که نمی‌توان به‌طور کامل از بروز ترک‌های پوستی پیشگیری نمود اما روش‌هایی وجود دارند که فرد می‌تواند از آن‌ها برای کاهش احتمال بروز استفاده نماید:

• داشتن وزن سالم
• عدم استفاده دوره‌ای از رژیم‌های غذایی
• استفاده از رژیم غذایی سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی به‌ویژه ویتامین A و C به همراه روی و سیلیکون به‌منظور داشتن پوستی سالم
• افزایش وزن تدریجی 
• نوشیدن آب کافی (6-8 لیوان در روز)

تالیف:

تن ورز (اقتباس از مقاله‌ای از سایت medicalnewstoday.com)

در صورت استفاده از این مقاله، نام و آدرس تن‌ورز را به عنوان منبع ذکر کنید. 

عضو کانال تلگرام و اینستاگرام  تن‌ورز شوید. برای عضویت بر روی عکس زیر کلیک کنید.